Ο αρχαίος φιλόσοφος Σωκράτης έλεγε: «Τους μεν κενούς ασκούς η πνοή διίστησι, τους δε ανοήτους το οίημα», δηλαδή, τα άδεια σακιά τα φουσκώνει ο αέρας τους δε ανόητους η αλαζονεία, η έπαρση, η κομπορρημοσύνη, η υπεροψία, η ξιπασιά.
Η δύναμη (η σωματική αλλά κυρίως η πολιτική, η στρατιωτική, η οικονομική), η πολλή ομορφιά, και γενικά το πολύ, το περισσότερο και όχι το μέτρο, δημιουργούν, σε πολλούς ανθρώπους την αλαζονεία (κατά τους αρχαίους πολύς θα πει πολύς, ενώ ο πολύς θα πει ο περισσότερος, ο επί πλέον). «Το πολύ εναντίον τη φύσει εστί», το περισσότερο είναι αντίθετο στη φύση έλεγε ο Αριστοτέλης. Έτσι, οι ισχυροί ή αυτοί που νομίζουν ότι είναι ισχυροί, πολλές φορές, έχουν αλαζονική συμπεριφορά, παραβιάζουν την ηθική τάξη, περιφρονούν τους κανόνες που ρυθμίζουν την αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων μέσα στην κοινωνία, και προσβάλλουν θεούς και ανθρώπους. Διαταράσσουν την τάξη του Σύμπαντος που εγγυητής ήταν ο Δίας.
Όμως, «ύβρις (αλαζονεία) – άτη (τύφλωση του νου) – νέμεσις (οργή και εκδίκηση των θεών) – τίσις (τιμωρία και καταστροφή)». Αυτά πίστευαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Και έχουμε τέτοια παραδείγματα από την αρχαιότητα. Στην αρχαία τραγωδία του μεγάλου τραγικού ποιητή, αρχιτέκτονα, σκηνοθέτη και μουσικού Αισχύλου «Επτά επί Θήβας», ο Καπανέας, ήταν ένας από τους επτά στρατηγούς που εκστράτευσαν εναντίον της Θήβας και την πολιορκούσαν. Ήταν άνδρας πολύ δυνατός και πολύ αλαζόνας. Έγραψε πάνω στην ασπίδα του τη φράση «πρήσω την πόλιν», δηλαδή, θέλει δεν θέλει ο Θεός, εγώ θα κάψω την πόλη (πίμπρημι=καίω, εμπρηστής κλπ, μια ακόμα απόδειξη ότι εδώ και δυόμισι χιλιάδες χρόνια μιλάμε τη γλώσσα των προγόνων μας). Με την πρώτη επίθεση των επτά στρατηγών, ο Καπανέας ανέβηκε στο τείχος της Θήβας και τη στιγμή που ήταν έτοιμος να πηδήξει μέσα με τους στρατιώτες του και να καταστρέψουν την πόλη, ο Δίας, ο βασιλιάς των Θεών, έριξε εναντίον του κεραυνό και τον σκότωσε, τιμωρώντας τον για την αλαζονεία του. Στην τραγωδία του Αισχύλου «οι Πέρσες», η αλαζονεία του Ξέρξη να γεφυρώσει τον Ελλήσποντο με πλοία αποτελεί αυθάδεια προς τη φύση, γιατί μετέβαλε τη θάλασσα σε στεριά, επέφερε την καταστροφή του στη Σαλαμίνα.
Η αντίληψη αυτή των αρχαίων σχετικά με την αλαζονεία είναι ίδια με την χριστιανική διδασκαλία που λέει: « πας ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται».
Εμπνεόμενος σχετικά, έγραψα το σατιρικό τραγούδι Ο ΚΑΛΑΜΟΚΑΒΑΛΑΡΗΣ.
Καβάλα στο καλάμι σου, στου εγωισμού τη σέλα,
με αέρα στο κεφάλι σου, είσαι μια σκέτη τρέλα,
όλο τον κόσμο γύρω σου τον θεωρείς δικό σου
και θέλεις όλοι συνεχώς να σκύβουνε εμπρός σου.
Επωδός (ρεφρέν)
Καλαμοκαβαλάρη μου, άφησε τα τρελά σου
και έλα και ξεπέζεψε στα τετραγωνικά σου,
άσε και την κοσμάρα σου και σύνελθε λιγάκι,
τρομάρα σου, τρομάρα σου, θα πέσεις σε χαντάκι.
Καβάλησες τα σύννεφα και δίχως χαλινάρι,
από φραγμούς και σύνορα δεν παίρνεις πια χαμπάρι,
όλο τον κόσμο γύρω σου τον βλέπεις σαν μια μύγα
κι αν δεν συνέλθεις γρήγορα, δεν έχεις πια ελπίδα.
Δημήτρης Απ. Ρήτας
Φιλόλογος-συγγραφέας, στιχουργός, Δ/ντής Περιφερειακού Θεάτρου Καρδίτσας
){kind=link}