Η οικονομία της Ελλάδας παρουσιάζει όλα τα χαρακτηριστικά της οικονομικής κρίσης , όπως αυτή ορίζεται με οικονομικά κριτήρια .
► ΜΕΙΩΣΗ ΣΤΙΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΕΣ
► ΜΕΙΩΣΗ ΜΙΣΘΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ
► ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣΤΙΚΗΣ ΔΥΝΑΜΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ
► ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
► ΕΚΡΗΚΤΙΚΗ ΑΥΞΗΣΗ ΑΝΕΡΓΙΑΣ
Ειδικά στο εκπαιδευτικό σύστημα έχουμε :
- ΜΕΙΩΣΗ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ
- ΜΗΔΕΝΙΚΕΣ ΑΝΕΓΕΡΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ
- ΑΚΡΙΤΕΣ ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΚΑΙ ΤΜΗΜΑΤΩΝ
- ΣΥΡΡΙΚΝΩΣΗ ΤΩΝ ΜΙΣΘΩΝ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ
- ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΠΡΟΣΛΗΨΕΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ
- ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΜΟΥΣΙΚΩΝ – ΑΘΛΗΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ
- ΑΔΡΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΩΝ ΔΟΜΩΝ ( ΤΜΗΜΑΤΑ
ΕΝΤΑΞΗΣ-ΓΡΑΦΕΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ
ΨΥΧΟΛΟΓΟΙ )
Όλα τα παραπάνω συνιστούν μια σκληρή πραγματικότητα η οποία γίνεται σκληρότερη για την ελληνική οικογένεια .
Οικογένειες οι οποίες μέχρι πρότινος ζούσαν άνετα , σήμερα είναι οι λεγόμενοι
νεόπτωχοι και σχεδόν πένονται .
Σε έρευνα που έγινε από τους Έφηβους Σύμβουλους του Συνήγορου του Παιδιού φαίνεται ότι :
- Στο 50% των μαθητικών οικογενειών ο ένας τουλάχιστον γονέας έχασε την δουλειά του η υποαπασχολείται περιστασιακά
- Το 55% των μαθητών διέκοψε εξωσχολικές δραστηριότητες ( Αθλητισμό – χορό – μουσική κ.λπ. )
Η οικονομική κρίση επηρεάζει τόσο την οικογένεια όσο και τους εκπαιδευτικούς . Κυρίως όμως επηρεάζει τους μαθητές οι οποίοι κυριεύονται από αβεβαιότητα , φόβο και ανασφάλεια με απρόβλεπτες παρενέργειες , όπως η αύξηση της επιθετικότητας και της αδιαφορίας για τις γνωστικές λειτουργίες.
Όμως όσοι δεν εθελοτυφλούν , ξέρουν ότι οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης δεν πρέπει να συγκαλύψουν , με κανένα τρόπο ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός .
Το ελληνικό σχολείο και πριν από τη κρίση είχε μεγάλες και σοβαρές αδυναμίες .
Αδυναμίες άσχετες από τις όποιες υλικοτεχνικές υστερήσεις.
Αδυναμίες που σχετίζονταν με το είδος και την ποιότητα της παρεχόμενης γνώσης , τον τρόπο που αυτή παρέχεται αλλά και τους στόχους που εξυπηρετεί .
Μάλιστα ενώ είναι γεγονός τα τελευταία χρόνια υπήρχε σαφής υλικοτεχνική βελτίωση , η ποιότητα της παρεχόμενης παιδείας υστερούσε με γεωμετρική πρόοδο .
Πιστεύω ότι η μελέτη ενός φαινομένου απαιτεί ιστορική αναδρομή και έρευνα της διαχρονικής του εξέλιξης. Σε πολλές περιπτώσεις , μάλιστα η κάθοδος στον χρόνο αναδεικνύει τα αίτια της παθογένειας και των προβλημάτων.
Οι μελετητές χωρίζουν ( με μικρές αποκλίσεις) την εξέλιξη της Ελληνικής εκπαίδευσης στις παρακάτω περιόδους :
- 1834 – 1913
- 1913 – 1974
- 1974 – 1990
- 1990 –έως και σήμερα
Από το 1834 – 1913 , η πολιτική παιδείας από το επίσημο ελληνικό κράτος εξαντλήθηκε σε μία κακέκτυπη μεταφορά του Πρωσικού ( Βαυαρικού ) μοντέλου
Το 1875 εμφανίζονται τα πρώτα παιδαγωγικά Ελληνικά συγγράμματα γραμμένα από τους ο Οικονόμου , Παπαμάρκου και Μωραΐτη .Το πνεύμα τους ήταν τέτοιο ώστε να διαμορφωθεί εθνική και ει δυνατόν αστική συνείδηση. Όμως ο ανίκητος Κοτζαμπασισμός είτε απορρόφησε είτε κατέστειλε κάθε προσπάθεια για εκπαιδευτική αλλά και πνευματική αναγέννηση ( όπως ο Δημοτικισμός). Ο λαός βυθίζονταν στην αμάθεια , χωρίς να μπορεί να διαβάζει και να γράφει.
Το 1913 και το 1928 έχουμε τις πρώτες προσπάθειες για ουσιαστική προοδευτική θέσπιση εθνικού εκπαιδευτικού συστήματος . Πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος και εμπνευστές ο Δημήτρης Γληνός , ο Αλέξανδρος Δελμούζος , ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή ο Μανώλης Τριανταφυλλίδης και ο Μανώλης Σωτηρίου. Λέει χαρακτηριστικά ο εισηγητής του νομοσχεδίου το 1928:
«Η εκπαιδευτική μεταρρύθμισις θα έπρεπε να θεραπεύση τα δύο κρίσιμα ελαττώματα του σημερινού εκπαιδευτικού συστήματος, την ολιγαρχικότητα και την μονομέρειαν. Θα έπρεπε να παράσχη αυτοτελή αυτάρκη εκπαίδευσιν και εις τα 95% του ελληνικού λαού, τα οποία σήμερον παραγκωνίζονται, παρά το γεγονός ότι ισχύει δημοκρατικόν πολίτευμα. Θα έπρεπε επίσης να προνοήση ώστε οι πολίται της ελληνικής δημοκρατίας να προπαρασκευάζονται επαρκώς δια τον οικονομικόν βίον.»
Ενδεικτικά τα νομοσχέδια προέβλεπαν :
- Την ίδρυση νηπιαγωγείων κατά τόπους και την επικράτηση του θεσμού της προσχολικής αγωγής
- Το υποχρεωτικό εξάχρονο, μικτό δημοτικό σχολείο, διότι παρέχει το δικαίωμα ενιαίας, ομοιόμορφης και κοινής εκπαίδευσης για όλα τα ελληνόπουλα, χωρίς κοινωνικές διακρίσεις
- Φροντίδα για τη μόρφωση της Ελληνίδας
- Την ίδρυση ανώτερου Παρθεναγωγείου και κατώτερων επαγγελματικών σχολείων
- Την ίδρυση των νυκτερινών σχολείων , ώστε να καταπολεμηθεί ο αναλφαβητισμός
- Τις κυρώσεις για ελλιπή φοίτηση διαρροή των μαθητών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ιδιαίτερα στις υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας.
- Τα ενιαία Πεντατάξια Διδασκαλεία
- Τη δημιουργία “Παιδαγωγικής Ακαδημίας” ·
- Την ίδρυση ειδικών τάξεων ή ξεχωριστών σχολείων για παιδιά με υστερήσεις τόσο νοητικές όσο και σωματικές
- Την μονιμότητα των εκπαιδευτικών Επίσης αντικαθίσταται η παλιά από τους Βαυαρούς διάρθρωση των σχολικών βαθμίδων , δημοτικό – ελληνικό – γυμνάσιο, 4+3+4, με τη νέα ,δημοτικό – γυμνάσιο, 6+6.
Ο καθένας αντιλαμβάνεται σε ποιο επίπεδο θα ήταν η εκπαίδευση στη χώρα μας αν είχαν περάσει αυτές οι μεταρρυθμίσεις. Δεν πέρασαν. Πολεμήθηκαν λυσσαλέα το 1920 από τον βασιλιά Κωνσταντίνο , το1932 από τον Κονδύλη και λίγο μετά από την δικτατορία του Μεταξά. . Ήταν τόσο μεγάλη η τύφλωση των μηχανισμών αναίρεσης που ακόμα και ο επιτάφιος του Περικλή , απαγορεύτηκε ως αντεθνικός.
Το 1964 , η κυβέρνηση της ένωσης κέντρου με πρωθυπουργό και υπουργό παιδείας τον Γ. Παπανδρέου , υφυπουργό τον Λουκή Ακρίτα και γενικό γραμματέα τον Ευάγγελο Παπανούτσο , προτείνει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο αλλαγών στο εκπαιδευτικό σύστημα . Λέει χαρακτηριστικά ο Ευάγγελος Παπανούτσος :
► «Το Γυμνάσιον, το ελληνικό Γυμνάσιον, το ελληνικόν λύκειον είναι το σχολείο εκείνο το οποίον θα μας δημιουργήσει τον πολίτην της Ελλάδος, τον πολίτην της Ευρώπης . Δεν θα δημιουργήσουμε τον άψυχο πολίτην, τον σκληρόν πολίτην, ο οποίος θα ακούση την κραυγήν του πρώτου δικτάτορος . Πρέπει πρώτα κι απ’ όλα η Παιδεία η Ελληνική, η Ευρωπαϊκή Παιδεία να δημιουργήσει ελεύθερους ανθρώπους και όχι δικτατορικούς πολίτας. Οι δάσκαλοι να γίνουν δάσκαλοι του πολιτισμού. Δάσκαλοι ενός πολιτισμού, όλου του πολιτισμού της γης, όχι ειδικά του ελληνικού πολιτισμού» .
Πόσο επίκαιρα είναι σήμερα όλα αυτά . Δεν είναι ολοφάνερο πως μια εκπαίδευση με τέτοιους στόχους θα σφυρηλατούσε πολίτες με επιλογές που θα προλάβαιναν και θα απέτρεπαν στη γέννα τους κάθε είδους κοινωνικά και πολιτικά παρακμιακά μορφώματα και εκτρώματα ;
Οι κυριότερες παρεμβάσεις είναι σχεδόν ολόιδιες με του 1913 και του 1928 , δηλαδή ξανά από την αρχή.
- Δωρεάν παιδεία και στις τρείς βαθμίδες
- Εννέα χρόνια υποχρεωτικής εκπαίδευσης
- Καθιέρωση της δημοτικής , ως ισότιμης με τη καθαρεύουσα
- Διαίρεση της μέσης εκπαίδευσης σε δύο κύκλους
- Η είσοδος στα πανεπιστήμια γίνεται με το εθνικό απολυτήριο
- Αλλάζουν τα προγράμματα σπουδών και τα βιβλία σε νεωτερική κατεύθυνση.
- Μέριμνα για σίτιση και μεταφορά μαθητών
- Αύξηση των δαπανών για την παιδεία
- Αύξηση των μισθών των εκπαιδευτικών
- Ίδρυση του παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
Ούτε αυτή πέρασε. Πάγωσε από τα Ιουλιανά και τούς αποστάτες . Την έβαλε στο γύψο , όπως και την χώρα ολόκληρη , η χούντα των συνταγματαρχών.
Το 1974 η Ελλάδα αποκτούσε πολιτειακή ομαλότητα . Στο σύνταγμα του 1975 κατοχυρώνονταν σχεδόν όλα τα ζητούμενα των προηγούμενων εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων .
Ό,τι θα ακολουθήσει ως σύλληψη και κρατικός εκπαιδευτικός λόγος τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης , είχε διατυπωθεί ως αίτημα ή είχε επιχειρηθεί να θεσμοθετηθεί πολύ νωρίτερα .
Οι συνθήκες είχαν ωριμάσει και οι μεγάλοι παιδαγωγοί φαίνεται να δικαιώνονται .
μονοτονικό, η δημοτική γλώσσα, η διχοτόμηση της μέσης εκπαίδευσης, το νέο σύστημα εισαγωγής στα πανεπιστήμια, οι μεταπτυχιακές σπουδές, η ανάπτυξη της Τ.Ε.Ε., η κατάργηση της έδρας, η ανανέωση της σχολικής γνώσης, η αποκέντρωση κ.ά. , ήταν θέσεις είτε των εκπροσώπων του εκπαιδευτικού δημοτικισμού, είτε των αριστερών διανοητών , όπως αυτές αποτυπώνονται στον τόμο για την παιδεία που είχε δημοσιεύσει το 1965 η ΕΔΑ .
Την τριετία 1976-1978, θα επιχειρηθεί μία συγκροτημένη μεταρρυθμιστική
προσπάθεια από την Νέα Δημοκρατία , διάδοχη κατάσταση της ΕΡΕ , (πρωταγωνιστής ο Γ.Ράλλης) με τους Ν. 309/76, 576/77. Για πρώτη φορά στα πολιτικά δρώμενα μια απόπειρα μεταρρύθμισης δεν θα ανατραπεί .
Το 1981 η νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ δεν αναιρεί τις θεμελιώδεις διατάξεις του 309 (9χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, δημοτική γλώσσα κ.λπ.).
Ο Ν. 1566/85 του μεταρρυθμιστή Απόστολου Κακλαμάνη συνεχίζει από εκεί.
Επιπλέον οι παρεμβάσεις που αφορούσαν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση , βελτίωσαν την εικόνα της , όπως σήμερα σχεδόν όλοι παραδέχονται.
Ενώ λοιπόν οι μεταρρυθμίσεις που επιχειρήθηκαν από το 1913 έως το 1985 αποσκοπούσαν (με τις όποιες αδυναμίες τους ) στην διάπλαση πολιτών με ήθος και γνώση , εκπαιδευτικούς κοινωνικά καταξιωμένους και κατάλληλες υλικοτεχνικές συνθήκες , τα τελευταία 20 χρόνια παρατηρήθηκε μια στροφή στους στόχους της ελληνικής εκπαίδευσης .
Οι οικονομικές πολιτικές που επικρατούσαν διεθνώς γίνονταν όλο και πιο νεοφιλελεύθερες.
Απαιτούσαν απασχολίσιμο και ευέλικτο εργατικό δυναμικό και οι εκπαιδευτικές πολιτικές στρατεύτηκαν πειθήνια.
Κυριάρχησαν οι λογικές της άμεσης σύνδεσης εκπαίδευσης – εργασίας και ως εκ τούτου η παρεχόμενη γνώση στόχευε σε καταρτισμένους και όχι σε μορφωμένους νέους.
Με όπλο τα Αναλυτικά προγράμματα σπουδών , γνωστικά αντικείμενα που δεν εξυπηρετούσαν την αγορά οδηγήθηκαν σε υποβάθμιση και σταδιακή εξαφάνιση. Ατράνταχτο παράδειγμα η γεωμετρία η οποία έχει συρρικνωθεί στα σύγχρονα Αναλυτικά προγράμματα . « Ουδείς αγεωμέτρητος εισίτω έγραφε η είσοδος της Ακαδημίας Πλάτωνος» , αλλά τι ήξεραν οι Πλατωνικοί από flexicurity .
Η παιδεία μεταλλάσσεται σε κατάρτιση , με μοναδικό στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας των επιχειρήσεων. Οι οικονομικές ελίτ θεωρούν πολυτέλεια την γενική παιδεία , την κατανόηση του κόσμου , τις φιλοσοφικές και επιστημονικές αξίες . Οι αγορές θέλουν αμαθείς , ημιμορφωμένους διότι ξέρουν ότι τέτοιοι πολίτες στοιχίζονται εύκολα. Ένας ολόκληρος μηχανισμός « ιδεολογικής ηγεμονίας» στηρίζει πρόθυμα το όλο εγχείρημα. Επαγγελματίες πολιτικοί, τηλεοπτικοί αναλυτές , ισόβιοι θεσμικοί αιρετοί , συντάσσονται με υπερβάλλοντα ζήλο σε αυτή την κατεύθυνση .
Μαζί τους και κάποιοι «έγκριτοι» τεχνοκράτες πού χαρακτηρίζουν την τεχνογνωσία ως πρόοδο. Tο life style και η χυδαιότητα κυριαρχούν ως δημόσια εικόνα . Θεοποιείται το κέρδος και ο πλουτισμός , ο εύκολος πλουτισμός . Η διαπλοκή και η ανομία σχεδόν επιβραβεύονται . Η ηθική , η εντιμότητα η εργατικότητα υποχωρούν . Η πνευματικότητα είναι ολοφάνερα ηττημένη . Μήπως δεν είχαμε τις τελευταίες δεκαετίες στο επίκεντρο της ζωής μας την αύξηση της παραγωγής και την μεγιστοποίηση της αγοραστικής μας δύναμης ; Δεν βιώναμε την κυριαρχία της ασημαντότητας ;
Όλοι ξέρουμε ότι αυτά δεν τα έφερε η οικονομική κρίση και η ύφεση , αλλά μάλλον το αντίθετο.
Απλούστατα η οικονομική κρίση ανέδειξε την αποσάθρωση στην οποία είχε περιπέσει η κοινωνία μας. Μία αποσάθρωση πού είχε αίτιο και όχι συνέπεια την έλλειψη παιδείας.
Όλοι ξέρουμε ότι η σημερινή πορεία δεν μπορεί να συνεχιστεί.
Χρειάζεται ένας άλλος προσανατολισμός. Επείγει μια κοινωνία όπου οι οικονομικές αξίες θα είναι το μέσον και όχι ο ύστατος σκοπός της ανθρώπινης ζωής. Να βρούμε κάτι άλλο που θα δώσει αξία στη ζωή μας .Επιβάλλεται να στοχεύουμε στην ανάπτυξη των ανθρώπων και όχι στην παραγωγή σκουπιδοπροιόντων . Έχουμε ανάγκη από μια πραγματικά δημοκρατική κοινωνία ,τέτοια που θα έχει τον εργασιακό χώρο πεδίο ανάδειξης και προβολής ικανοτήτων και όχι αγγαρείας. Με πολίτες που παιδεύονται και αυτοπαιδεύονται αενάως : Από τα κτίρια , τα θεάματα , το περιβάλλον , τα βιβλία , τους δρόμους , τ ην φύση . Όλα παιδαγωγούν τους ανθρώπους.
Πέρα από όλα αυτά , απαραίτητη είναι μια άλλη οργάνωση της επίσημης παιδείας ώστε να διαπλάθονται ποιοτικοί πολίτες με διαυγή δραστηριότητα , φωτισμένη γνώμη και ανεπτυγμένη την αίσθηση της ατομικής ευθύνης.
Μπροστάρης να είναι ο εκπαιδευτικός . Σήμερα κακοπληρωμένος , χωρίς φωτισμένους παιδαγωγικούς ηγέτες, κοινωνικά απαξιωμένος από τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης δύσκολα ανταποκρίνεται στο έργο του παιδαγωγού και αρκείται στο ρόλο του μεταφορέα στείρων γνώσεων που προβλέπουν τα προγράμματα σπουδών. Επιβάλλεται τώρα , μέσα σε αυτή την αρνητική συγκυρία , να κάνει την υπέρβαση , όσο δύσκολο και αν είναι .
Προέχει επομένως μια άλλη παιδεία που θα διαπλάθει πολίτες ικανούς να άρχουν και να άρχονται , όπως θαυμάσια έλεγε ο Αριστοτέλης. Δεν έχω την ψευδαίσθηση πως ακόμα και με τέτοιους πολίτες η χώρα μας θα ήταν ένας κοινωνικός παράδεισος ,μέσα στο σημερινό σκληρό και απάνθρωπο παγκόσμιο γίγνεσθαι .
Έχω όμως την βεβαιότητα , όπως πιστεύω και εσείς , πως πολίτες φορείς τέτοιας παιδείας θα επέλεγαν το πολιτικό προσωπικό που θα θωράκιζε τη χώρα απέναντι σε κρίσεις σαν αυτή που σήμερα βιώνουμε. Πολιτικό προσωπικό και πολίτες σε ένα σύμπλεγμα συλλογικής και ατομικής ευθύνης ικανό να προλάβει ή τουλάχιστον να απορροφήσει κάθε είδους κρίσεις : Οικονομικές – πολιτικές – πολιτιστικές , κρίσεις ήθους και θεσμών.
* Το παραπάνω κείμενο είναι απόσπασμα εισήγησης του Βαϊόπουλου Ε Ιωάννη σε ημερίδα που οργάνωσε στα Δωδεκάνησα η ΜΚΟ «Ανοικτή αγκαλιά»
