Μια ημερίδα με ιδιαίτερο θέμα, το οποίο πρωτίστως «ακουμπούσε» τις γυναίκες ως καταναλωτικά όντα και στη συνέχεια ενημέρωνε για την ακρίβεια που μαστίζει τα ελληνικά νοικοκυριά αλλά και τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να επηρεάσουμε ή και να σταματήσουμε αυτή την αρνητική εξέλιξη των πραγμάτων, πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 8 Μαρτίου, Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, με κεντρικό ομιλητή τον Νομαρχιακό Σύμβουλο κ. Νίκο Καλιακούδα. Ο κ. Καλιακούδας ανέφερε:
«Η έκφραση της προέδρου σας, όταν συναντηθήκαμε για να οριστικοποιήσουμε τις λεπτομέρειες της σημερινής μας συνάντησης, ότι εμείς σαν γυναικεία Μη Κυβερνητική Οργάνωση, ήμαστε πάντα μπροστά από το κόμμα, με εξέπληξε ευχάριστα. Όχι ότι με αυτό τον τρόπο θέλω να παραγνωρίσω την σημασία και τον θεσμικό ρόλο των κομμάτων στην πολιτική ζωή του τόπου. Όμως πρέπει να ξέρουμε όλοι μας ότι, χωρίς της οργανώσεις αυτές η πολιτικοί (με οι) και η πολιτική (με η) δεν μπορεί να εμπνευσθεί και να καθοδηγήσει τους λαούς αλλά και τις τοπικές κοινωνίες, όπως η δικιά μας περίπτωση σήμερα.
Απευθύνομαι και στους συναδέλφους εκπροσώπους της Αυτοδιοίκησης, οι οποίοι από την σημερινή κουβέντα ίσως θα μπορούσαν διδαχθούν και να εμπνευσθούν πράγματα τα οποία θα τους φανούν χρήσιμα στις μετέπειτα αποφάσεις τους. Για το λόγο αυτό πρέπει σε πολλά ζητήματα όπως αυτό που θα συζητήσουμε και θα προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε σήμερα, θα πρέπει στο μέλλον να υπάρξει στενή συνεργασία και αλληλοϋποστήριξη με τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.
Το θέμα της ακρίβειας και του καταναλωτισμού που θα συζητήσουμε σήμερα, ύστερα και από την προτροπή του προεδρείου αποσκοπεί, σε ουσιαστικά αποτελέσματα, για το οικογενειακό καλάθι. Θα αποφύγουμε να κάνουμε βαθυστόχαστες αναλύσεις για το περιεχόμενο και την ερμηνεία των εννοιών αυτών. Άλλωστε η εκδήλωση αυτή αποσκοπεί αν είναι δυνατόν, να οδηγήσει σε πρακτικά αποτελέσματα. Και αυτό έχει να κάνει κυρίως με το να δημιουργήσουμε συνειδητοποιημένους καταναλωτές οι οποίοι να γνωρίζουν τους τρόπους που πρέπει να ξοδεύουνε τον οικογενειακό μας εισόδημα-το οποίο το τελευταίο διάστημα δέχεται τρομερές πιέσεις,- όλοι μας ακούμε για τη κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, το οποίο έχει άμεσο αντίκτυπο στην πραγματική οικονομία, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της αγοραστικής δυνατότητας, τις παγίδες που παρουσιάζονται στην αγορά, με σκοπό στο μέτρο που μας αφορά, να προσπαθήσουμε να προστατεύσουμε τον καταναλωτή, την παραβατικότητα που υπάρχει εκ μέρους των επιχειρηματιών-εμπόρων και φυσικά να γνωρίσουμε την δύναμή μας που έχουμε ως καταναλωτές, όσο και αν αυτό φαίνεται απίθανο.
ΑΚΡΙΒΕΙΑ
Θα ξεκινήσουμε από ένα σημαντικό κεφάλαιο που απασχολεί την μέση και φτωχή οικογένεια την ακρίβεια, η οποία αποτελεί μαζί με την ανεργία το κεφαλαιώδες πρόβλημα για την Ελληνική οικογένεια. Δεν υπάρχει σήμερα μικρομεσαία οικογένεια (μικρομεσαίου εισοδήματος) που να μη έχει σήμερα πρόβλημα σε ένα από τα δύο αυτά στοιχεία ή και τα δύο (μάλλον και τα δύο).
Η ακρίβεια στα οικονομικά και την πολιτική εμφανίζεται με τον όρο πληθωρισμός ή τιμάριθμος. Από το 2001(συγκεκριμένα από 1.1.2001) και μετά με την είσοδο στη ζωή μας και στο νομισματικό μας σύστημα του ΕΥΡΩ, όπου με τις λεγόμενες «στρογγυλοποιήσεις» παρουσιάσθηκαν τα γνωστά κερδοσκοπικά παιχνίδια σε όλα τα επίπεδα-από το μικρό S.M της γειτονιάς μας στην Καρδίτσα, μέχρι το μεγαλύτερο εμπορικό κατάστημα της πόλης, επικράτησε στο δημόσιο διάλογο ο όρος ακρίβεια κυρίως από τους αντιπολιτευόμενους με σκοπό να δώσει περισσότερο έμφαση στην ανικανότητα και την ανεπάρκεια των εκάστοτε κυβερνώντων.
Η στατιστική στην πολιτική, το ακούμε πολλές φορές, αμφισβητείται. Τα νούμερα της Στατιστικής πολλές φορές επιδέχονται αλλοιώσεις με σκοπό να εξυπηρετηθεί η πολιτική προπαγάνδα των εκάστοτε κυβερνώντων. Τον τελευταίο καιρό γινόμαστε μάρτυρες κάποιων κραυγαλέων περιπτώσεων, που αντιβαίνουν στην κοινή λογική. Ο πληθωρισμός διατυμπανίζεται ότι έπεσε στο 2%. Αυτό τι σημαίνει; Ότι οι τιμές των καταναλωτικών αγαθών (ο δείκτης τιμών καταναλωτή) τρέχει με ρυθμούς αύξησης 2% σε σχέση με την περσινή περίοδο με αντίστοιχο ποσοστό. Αυτό όμως είναι λογικό ως στατιστικό μέγεθος, δεν είναι λογικό για τα μικρομεσαία εισοδήματα. Όμως στην πράξη αυτό δεν συμβαίνει γιατί ειδικά τώρα σε περίοδο κρίσης, όπου φαίνεται ότι έχουμε σημαντική αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, έχουμε περιορισμό της ζήτησης (κυρίως μεσαίων & ανώτερων εισοδηματικών στρωμάτων σε μη βασικά αγαθά (ή πολυτελείας). Αυτό έχει ως συνέπεια οι τιμές των αγαθών πολυτελείας να μην έχουν έντονη ζήτηση και οι τιμές τους να διατηρούνται σταθερές έως πολύ λίγο αυξημένες. Όμως τα αγαθά αυτά αποτελούν μετρήσιμα μεγέθη στον δείκτη τιμών καταναλωτή (πληθωρισμός) με αποτέλεσμα αυτός συνολικά να επηρεάζεται και να κινείται σε χαμηλά επίπεδα. Τα βασικά προϊόντα τα οποία υπολογίζονται στο δείκτη του πληθωρισμού μαζί με τα μη βασικά προϊόντα, επηρεάζει περισσότερο το μέρος εκείνο του δείκτη που αποτελεί τον λεγόμενο «πληθωρισμό των φτωχών».
Επεξηγηματικά ο ρυθμός αύξησης δηλαδή των μη βασικών αγαθών (πολυτελείας) είναι μικρότερος, λόγω της μικρής ζήτησης σε σχέση με τον ρυθμό αύξησης των βασικών αγαθών (τρόφιμα, ενοίκια, εισιτήρια, ένδυση, υπόδηση, φροντιστήρια κλπ)
Είναι φανερό ότι ο τρόπος ανάγνωσης του συγκεκριμένου δείκτη δεν συνιστά αντικειμενική πολιτικά ανάγνωση και άρα δεν πρέπει να λαμβάνεται υπόψη.
Αδιάψευστος μάρτυρας αποτελεί το «καλάθι της νοικοκυράς» η οποία σε καθημερινή βάση, νοιώθει στο «πετσί» της αυτή την «ξέφρενη» πορεία των τιμών και απροστάτευτη, προσπαθεί να ανταπεξέλθει στις βασικές ανάγκες της οικογένειας.
Άλλωστε αυτό είναι πολύ εύκολο να διαπιστωθεί ,όταν ανακοινώνεται κάθε χρόνο η εισοδηματική πολιτική από την Κυβέρνηση. Όταν δηλ. ο Υπουργός Οικονομικών ανακοινώνει, συνήθως την περίοδο που κατατίθεται ο Προϋπολογισμός του Κράτους, αυξήσεις ίσες ή πάνω από τον πληθωρισμό (μετά από πολλά χρόνια φέτος είναι κάτω). Εκεί πραγματικά διαπιστώνεται η «γύμνια» της αγοραστικής δύναμης του μισθοσυντήρητου εργαζόμενου ή συνταξιούχου. Είναι φανερό ότι αυτός ο δείκτης που λέγεται πληθωρισμός δεν είναι ίδιος για όλους. Δεν είναι ο ίδιος ας πούμε, με το πληθωρισμό του 21% του πληθυσμού της χώρας μας, που ζει στο όριο ή κάτω από το όριο της φτώχειας (στην Ευρώπη των 27 είμαστε 2οι από το τέλος, με τελευταία την Λετονία με ποσοστό 23%)
Υπενθυμίζεται, ότι σύμφωνα με τη Eurostat (Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία), για τα εισοδήματα του 2005, το όριο φτώχειας στην Ελλάδα ενός ατόμου ανέρχεται στο ποσό των 5.910 ευρώ ετησίως, ενώ για ένα νοικοκυριό τεσσάρων ατόμων ανέρχεται σε 12.411 ευρώ ετησίως.
Είναι σημαντικό για το καθένα μας να γνωρίζει την έννοια της κατανάλωσης καθώς και τους παράγοντες που οδηγούν σε αυτήν, όπως είναι η διαφήμιση, ένα φαινόμενο που ρίζωσε για τα καλά στη ζωή μας. Είναι επίσης σημαντικό για τον καθένα μας να γνωρίζει την δύναμή του ως καταναλωτή.
Πόσο μπορεί ο καταναλωτής, να επηρεάσει τα πράγματα στην αγορά και με τις επιλογές αλλά και με τις απαιτήσεις του? Φυσικά και μπορεί.
Πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε την δύναμή μας αυτή και να διεκδικήσουμε τα δικαιώματα μας για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που είναι υποχρεωμένοι οι «δυνατοί» του κόσμου (πολυεθνικές, καρτέλ κλπ) να μας προσφέρουν.
Δεν είναι τυχαίο που και για το καταναλωτικό κίνημα έχει καθιερωθεί από τον ΟΗΕ, ανάλογη ημέρα σαν την σημερινή (15 Μαρτίου/ Παγκόσμια ημέρα καταναλωτή) με σκοπό να επεκταθεί ένα «πέπλο» δικαιωμάτων για τον παγκόσμιο καταναλωτή. Ο Τζων Κέννεντι στις 15 Μάρτιου του 1962 σε μια μνημειώδη ομιλία του στο Κογκρέσο μίλησε για τα δικαιώματα του καταναλωτή (δικαίωμα στην πρόσβαση και στην επιλογή των καταναλωτικών αγαθών κλπ)
ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ (ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ)
Ο καταναλωτισμός με την έννοια της αγοράς και κατανάλωσης υλικών αγαθών αναφέρεται πέρα από τις βασικές ανάγκες του ανθρώπου. Είναι η τάση για απεριόριστη κατανάλωση, η έμφαση στην κατανάλωση αγαθών η οποία υποστηρίζεται συνήθως από τη διαφήμιση και τα Μέσα μαζικής ενημέρωσης και φυσικά η τάση να ξοδεύει κανείς χρήματα για την απόκτηση αγαθών, ακόμη και όταν δεν τα έχει ανάγκη
Ο όρος καταναλωτισμός αναφέρεται στην τάση των ανθρώπων να ταυτίζονται έντονα με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που καταναλώνουν, ιδίως με προϊόντα που είναι γνωστές μάρκες και εμφανή σύμβολα κοινωνικού στάτους, π.χ. ένα ακριβό αυτοκίνητο, ακριβά κοσμήματα. Μια κοινωνία όπου έχει διεισδύσει για τα καλά ο καταναλωτισμός ονομάζεται καταναλωτική κοινωνία.
Ο Καταναλωτισμός στηρίζεται κυρίως:
- ¨ Στους παρορμητικούς αγοραστές που δεν μπορούν να αντισταθούν στο ξόδεμα χρημάτων (εδώ αναφερόμαστε σε νοικοκυριά τα οποία διαθέτουν ανάλογη εισοδηματική δυνατότητα και κατά συνέπεια αντίστοιχη αγοραστική δύναμη)
- ¨ Σε ένα κομμάτι της κοινωνίας που παρασύρεται από τον βομβαρδισμό των διαφημίσεων (ηλεκτρονικά & έντυπα), οι οποίες με κάθε τρόπο επιδιώκουν την προσέλκυση καταναλωτών από τις πολύ μικρές ηλικίες μέχρι τις μεγαλύτερες. Η διαφήμιση αποτελεί εργαλείο παραπλάνησης και χειραγώγησης του καταναλωτή.
- ¨ Στην έκρηξη που υπήρχε ειδικά τα τελευταία χρόνια της καταναλωτικής πίστης, όπου σε μεγάλο βαθμό, αρκετά νοικοκυριά εγκλωβίσθηκαν από το άφθονο χρήμα, που κυκλοφορούσε στην χρηματοπιστωτική αγορά (κάρτες, δάνεια κλπ), η οποία δημιούργησε μια ψευδαίσθηση στον κόσμο ότι ο καθένας μπορεί να αποκτήσει ότι θέλει
Γίνεται αντιληπτό ότι τα δεδομένα αυτά αποτελούν την τροχοπέδη για την ανάπτυξη ενός καταναλωτικού κινήματος στις καταναλωτικές κοινωνίες και ειδικά στις υπό ανάπτυξη κοινωνίες, εκείνες δηλαδή που λόγω της παγκοσμιοποίησης εμφανίζουν ταχείς ρυθμούς ανάπτυξης (όπως η Ελλάδα και χώρες του τρίτου κόσμου κλπ). Είναι δηλαδή κοινωνίες που έχουν μειωμένα αντανακλαστικά αντίδρασης ή δεν έχουν το ανάλογο γνωστικό περιεχόμενο για να αντιμετωπίσουν τις παγίδες του υπερκαταναλωτισμού και άρα το καταναλωτικό κίνημα δεν μπορεί να αναπτυχθεί εύκολα.
Σε αντίθεση με τις αναπτυγμένες χώρες όπου τα καταναλωτικά κινήματα, ειδικά στην Ευρώπη είναι οργανωμένα σε τέτοιο βαθμό που μπορούν να επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό την καταναλωτική συνείδηση του μέσου πολίτη και διαμορφώνουν ανάλογα τους σχεδιασμούς των επιχειρήσεων.
Με αδρές γραμμές θα προσπαθήσω να συγκεκριμενοποιήσω τον όρο καταναλωτισμό με απλές εικόνες της καθημερινότητας, που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος καταναλωτής. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται διάφορα τρικ με σκοπό ο καταναλωτής να φύγει ξοδεύοντας περισσότερα χρήματα, από ότι αρχικά είχε προγραμματίσει.
Θα έχετε διαπιστώσει ότι οι χώροι των S.M που τοποθετούνται οι προσφορές είναι συγκεκριμένοι συνήθως στο κέντρο και δεξιά σε διάφορα σχήματα (πυραμιδοειδή κλπ) με σκοπό να προσελκύσουν τον καταναλωτή (δημιουργώντας του θετική ψυχολογία). Συνήθως τα προϊόντα που τοποθετούνται σε προσφορές είναι προϊόντα «εκτός λίστας» και αποσκοπούν στο να δελεάσουν τον καταναλωτή. Τα προϊόντα αυτά χαρακτηρίζονται εκτός λίστας γιατί ο καταναλωτής δεν τα έχει «τσεκάρει» να τα αγοράσει στον αρχικό του σχεδιασμό. Η τοποθέτηση αυτή (στο κέντρο και δεξιά) δεν έχει επιλεγεί τυχαία. Είναι αποτέλεσμα έρευνας η οποία δείχνει ότι η καταναλωτές αφού στέκονται πρώτα στο κέντρο – όπου υπάρχει ο λεγόμενος «χώρος αποσυμπίεσης», με σκοπό να κάνουν μια αρχική διερεύνηση- και κατόπιν κατευθύνονται ευθεία ή το μεγαλύτερο ποσοστό κινείται δεξιόστροφα. Επίσης τέτοια προϊόντα είναι τοποθετημένα στα μεσαία ράφια, έτσι ώστε να προσελκύουν το βλέμμα του καταναλωτή, ενώ τα προϊόντα που είναι στη λίστα του καταναλωτή βρίσκονται στο βάθος ή σε σημεία που δεν πέφτει αμέσως η ματιά του καταναλωτή, αφού όποια και αν είναι η απόσταση θα αναγκασθεί ο καταναλωτής να την διανύσει για να τα τοποθετήσει στο καλάθι του, άλλωστε για το σκοπό αυτό επισκέφθηκε το S.M.
Επίσης θα έχετε παρατηρήσει ενδεχομένως, ότι στα χαμηλά ράφια συνήθως τοποθετούνται προϊόντα που κινούν το ενδιαφέρον των παιδιών, ακόμη και όταν δεν αναφέρονται στην αποκλειστική τους χρήση. Όμως η επιμονή τους μπορεί να γεμίσει το καλάθι της νοικοκυράς, και η ίδια θα διαπιστώσει ότι ο προϋπολογισμός της εισόδου της στο S.M αποδεικνύεται υψηλότερος. Αυτά είναι μερικά από τα τρικ της καθημερινότητας ενός απρόσεκτου (μη συνειδητοποιημένου καταναλωτή) που σκοπό έχει να κερδίσει το μάρκετινγκ του καταστήματος και όχι ο πελάτης-καταναλωτής.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η Μ.Κ.Ο της Ένωσης Γυναικών Ελλάδος με το τοπικό παράρτημά της, μπορεί να αποτελέσει τον τροφοδότη κινημάτων που η γυναίκα μπορεί να παίξει έναν καταλυτικό ρόλο. Είναι στο χέρι της και μπορεί να στελεχώσει πιστεύω ένα ενεργό καταναλωτικό κίνημα στην Καρδίτσα, που θα συμβάλει στην καλύτερη ποιότητα καταναλωτικών προϊόντων, με τις ανάλογες προδιαγραφές υγιεινής και προσιτές τιμές στον ντόπιο καταναλωτή.
Το κίνημα αυτό ασφαλώς θα πρέπει να δικτυωθεί ευρύτερα σε πανελλήνια κλίμακα με σκοπό να παρέχει στα μέλη του ακόμη καλύτερες, πολύπλοκες και πολυσύνθετες υπηρεσίες (ΙΝ.ΚΑ, ΚΕ.Π.ΚΑ κλπ)
Η γυναίκα αποτελεί το βασικό πυρήνα της κατανάλωσης, γιατί όπως είπαμε είναι ο βασικός διαχειριστής του οικογενειακού προϋπολογισμού, και άρα μπορεί να αποτελέσει το βασικό συντελεστή ενός ενεργού τοπικού καταναλωτικού κινήματος.
Σε συνεργασία και με την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, η οποία (πλημμελώς) εποπτεύει και ελέγχει τις αγορές της Καρδίτσας, μπορεί να θωρακίσει τον Καρδιτσιώτη ντόπιο καταναλωτή από τις ασύδοτες πολιτικές των κερδοσκόπων, των καρτέλ αλλά και των μεσαζόντων που λυμαίνονται τις αγορές.
Νομίζω ότι αυτό αποτελεί και μια σημαντική διευκόλυνση για την Νομαρχία, δεδομένου ότι με αυτό τον τρόπο ανά πάσα στιγμή είναι παρούσα στην αγορά και μάλιστα με τους «εν δυνάμει» ελεγκτικούς της μηχανισμούς.
Επίσης μπορεί με τον τρόπο αυτό, να επιβάλει πολιτικές διαπαιδαγώγησης για την διάδοση, ενημέρωση και προτίμηση των τοπικών καταναλωτικών προϊόντων, επιχειρήσεων και αγορών με σκοπό την στήριξή τους με ότι ευεργετικό αυτό συνεπάγεται για την τοπική κοινωνία και οικονομία (απασχόληση, ευημερία κλπ).
Οι πολιτικές αυτές μπορούν να προωθηθούν από ένα τοπικό καταναλωτικό κίνημα, με πρωτοστάτη την γυναίκα, το οποίο δεν πρέπει να περιορίζεται απλά κάθε χρόνο, στην κοπή πίτας ή στην γιορτή της γυναίκας, (τα οποία ασφαλώς ως εκδηλώσεις πρέπει να γίνονται) αλλά πρέπει να αποκτήσει κινηματικά χαρακτηριστικά με σκοπό να συνδιαμορφώνει και πολλές φορές να επιβάλλει τις εξελίξεις στο τοπικό οικονομικό και κοινωνικό «γίγνεσθαι».
