Μετά την ύφεση των τελευταίων ετών οιεξελίξεις οδηγούν τις προηγμένες χώρες της Ευρώπης σε μια αναπτυξιακή πορεία, υλοποιώντας τους στόχους της στρατηγικής για την «Ευρώπη 2020». Η Ελλάδα ως κράτος – μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.)θα πρέπει και μπορεί να αξιοποιήσει τις μεγάλες ευκαιρίες και προκλήσεις που προσφέρει ο νέος κανονισμός της Ε.Ε. για την αγροτική ανάπτυξη, δίνοντας προτεραιότητα και επενδύοντας σε μια σχετικά νέα έννοια, βασικό όμως πυλώνα βιώσιμης ανάπτυξης, τη βιο-οικονομία. Ως βιο-οικονομία θα μπορούσε να οριστεί ένα σύνολο από οικονομικές δραστηριότητες που σχετίζονται με την βιώσιμη ανάπτυξη, την παραγωγή, την αξιοποίηση και την χρήση βιολογικών πόρων, προϊόντων και διαδικασιών. Αυτή βρίσκει εφαρμογή σε όλους τους τομείς της πρωτογενούς παραγωγής (γεωργία, δασοκομία, κτηνοτροφία, αλιεία, ορυκτά) και σε πολλούς της δευτερογενούς παραγωγής και τις κατασκευές.
Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία της Ε.Ε. (2017) το 2013 η Ευρωπαϊκή βιο-οικονομία δημιούργησε έναν κύκλο εργασιών 2,1 τρισεκατομμυρίων €, ενώ απασχολούνται σε αυτήν 10,6 εκατομμύρια άτομα. Ειδικότερα, στις Σκανδιναβικές χώρες (Φινλανδία, Σουηδία, Νορβηγία, Δανία και Ισλανδία) ο αντίστοιχος κύκλος εργασιών της βιο-οικονομίας ξεπέρασε τα 180 δισεκατομμύρια €, στη Μ. Βρετανία τα £36,1 δισεκατομμύρια,και στη γειτονική μας Ιταλία τα 250 δισεκατομμύρια € με 1.850.000 θέσεις εργασίας! Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι, η ειδική χρηματοδότηση της ΕΕ για τη βιο-οικονομία έχει υπερδιπλασιαστεί, από 1,9 δισ. ευρώ στο έβδομο πρόγραμμα πλαίσιο (2007-2013) σε 4,52 δισ. ευρώ στο Πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 (2014-2020).
Η υιοθέτηση και εφαρμογή αποτελεσματικής στρατηγικής σε επιλεγμένους τομείς της βιο-οικονομίας στη Χώρα μας, μπορεί να δρομολογήσει μια ιδιαίτερα σημαντική ισόρροπη αναπτυξιακή πορεία ανάμεσα στην οικονομία, το περιβάλλον και την κοινωνία. Ειδικότερα, η υιοθέτηση και εφαρμογή της βιο-οικονομίας σε διεργασίες που αφορούν στον δασικό πλούτο, μπορεί να οδηγήσει στην επίτευξη της βέλτιστης αξιοποίησης του πολυλειτουργικού ρόλου των δασών σε όλη την αλυσίδα αξίας αυτών, και να συμβάλλει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της καινοτομίας αλλά και της γενικότερης ευημερίας τόσο στην Χώρα μας όσο και στην Ευρώπη γενικότερα.
Η Περιφέρεια Θεσσαλίας διαθέτει αξιόλογους ορεινούς όγκους (Νότια Πίνδος, Όλυμπος, Όσσα, Πήλιο, Άγραφα, Χάσια, Αντιχάσια, κ.α.) με πλούσια βιοποικιλότητα και παραγωγικά δάση, τα οποία αποτελούν ιδανικό τομέα για της βιο-οικονομίας. Με βάση τα προαναφερόμενα, προτείνεται η δημιουργία ενός πιλοτικού «Αειφορικού Προτύπου Βιο-οικονομίας για τα Δάση και τις Ορεινές Περιοχές της Θεσσαλίας». Το πρότυπο αυτό θεωρείται ότι θα δημιουργήσει ένα σύνολο δυναμικών οικονομικών δραστηριοτήτων, αξιοποιώντας τις πολύ σημαντικές δυνατότητες των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, την δημιουργία πολλών νέων θέσεων εργασίας, την ανάπτυξη σύγχρονων μορφών επιχειρηματικότητας με προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας, και την προστασία του περιβάλλοντος.
Ο κεντρικός στόχος της πρότασης είναι η δημιουργία υλοποιήσιμων πολιτικών και πρωτοβουλιών για μια διαρθρωτική μετάβαση σε ένα μοντέλο βιο-οικονομίας που θα αφορά ολόκληρη την αλυσίδα αξίας των δασών, ώστε να καταστεί αυτή καινοτόμα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και περιβαλλοντικά φιλική. Ενδεικτικοί άξονες ανάπτυξης είναι:
- Επενδύσεις σε δημιουργία νέων μορφών επιχειρηματικότητας σε ορεινές περιοχές και ειδικότερα κοινωνικο-οικονομικών δραστηριοτήτων.
- Προώθηση της χρήσης της ξυλείας και άλλων παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών με εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας.
- Πιστοποίηση της αειφορικής διαχείρισης των δασών της Περιφέρειας Θεσσαλίας αλλά και ολόκληρης της αλυσίδας αξίας των δασικών προϊόντων αυτών και την εξασφάλιση της αειφόρου διακίνησής τους.
- Ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας με βάση το ξύλο (π.χ ξύλινες συσκευασίες) αλλά και μη ξυλωδών προϊόντων (αρωματικά – φαρμακευτικά φυτά, μανιτάρια, μέλι, φρούτα του δάσους, κτηνοτροφικά φυτά, θήρα,νερό, κλπ).
- Αξιοποίηση της δασικής βιομάζας για την παραγωγή ενέργειας, ακόμη και για παραγωγή βιοαερίου και ηλεκτρικής ενέργειας.
- Ενίσχυση του ρόλου των δασικών συνεταιρισμών στην αειφορική διαχείριση των δασών και την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας, (ειδικότερα υπό το πρίσμα του πρόσφατου νομοθετικού πλαισίου που θεσπίστηκε για τη λειτουργία τους).
- Εισαγωγή και ανάπτυξη της αγροδασοπονίας.
- Εκσυγχρονισμός και αξιοποίηση υφιστάμενων δομών ή ώριμων έργων (π.χ. Κρατική Βιομηχανία Ξύλου Καλαμπάκας, Ορεινό Φυσικό Κτηνοτροφικό Πάρκο ΔΑΓΡΙΛΑ, κά).
- Ανάπτυξη ολιστικών συνεργειών / δικτυώσεων με τον αγροτικό τομέα, τον τομέα των τροφίμων, τον ορεινό τουρισμό, αξιοποίηση δασικών μονοπατιών, δημιουργία διαδρομών του ξύλου, αλλά και επιμέρους κλάδων σε όλα τα παραπάνω θέματα.
- Εφαρμογή αποτελεσματικού μάρκετινγκ & επικοινωνίας, καθώς και των νέων έξυπνων εργαλείων της τεχνολογίας (π.χ. ευφυή συστήματα, internet κλπ).
- Δημιουργία ταυτότητας – εικόνας – εθνικού σήματος δασικών προϊόντων, κ.α.
Στην πρότυπη αυτή πρόταση είναι δυνατόν να συμμετέχουν και να συμβάλλουν αρκετοί εμπλεκόμενοι φορείς με τα δάση και τις ορεινές περιοχές όπως: Ανώτατα Εκπαιδευτικά ιδρύματα (ΤΕΙ Θεσσαλίας, Παν/μιο Θεσσαλίας, Α.Π.Θ.), η Δασική Υπηρεσία, Υπουργεία, Συνεταιρισμοί, Επαγγελματικοί φορείς, Δήμοι, φορείς του Χρηματοπιστωτικούσυστήματος, επιχειρήσεις, καταναλωτές, προμηθευτές, επιμέρους κλάδοι, κανάλια επικοινωνίας κλπ), σε μια νομική μορφή που θα προκύψει μετά από εμπεριστατωμένη μελέτη.
Με δεδομένη τη βούληση της Πολιτείας για την υιοθέτηση και τη δέσμευση εφαρμογής της εν λόγω καινοτόμου πρότασης, θα πρέπει να ακολουθήσει από τη νέα χρονιά, μια συστηματική προσπάθεια για την ορθή, διαφανή και αποτελεσματική μετάδοση του μηνύματος της βιο-οικονομίας στην κοινωνία και τους πολίτες, προκειμένου να συνειδητοποιηθούν τα πολλαπλά οφέλη, οι συνέργειες win-win και οι απαιτήσεις των αρχών αυτής και των προϊόντων της.
Σήμερα περισσότερο από ποτέ υπάρχει η ανάγκη να οραματιζόμαστε, να βλέπουμε μπροστά, να δουλεύουμε με πάθος, να εμπνέουμε, να αξιοποιούμε το πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό που έχει θετική διάθεση, να υιοθετούμε καλές πρακτικές και να δημιουργούμε ένα περιβάλλον και μια κοινωνία που μας αξίζει, και να τα αφήσουμε ως «προίκα» και παρακαταθήκη στα παιδιά και τα εγγόνια μας!
Του Δρ. Ιωάννη Παπαδόπουλου, Καθηγητή Οικονομικής Επιχειρήσεων Ξύλου & Μάρκετινγκ Προϊόντων Ξύλου Τμήματος Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου – ΤΕΙ Θεσσαλίας
E–mail: papad@teithessaly.gr
