Σε πολλές καπιταλιστικές χώρες μπορεί κάποιος να βρει ημερομηνίες εορτής για την κατάκτηση της λεγόμενης διατροφικής επάρκειάς τους. Ακόμη και η χώρα μας έχει τέτοια ημερομηνία, η οποία ταυτίζεται με την ημέρα δημιουργίας βελτιωμένων ποικιλιών σίτου από τον γεωπόνο Ι. Παπαδάκη. Σημειωτέον ότι, μετά την ανακάλυψή τους, μετανάστευσε στην Αργεντινή αποδεικνύοντας ότι μπορεί τροφές να υπάρχουν, αλλά οι εργαζόμενοι μπορεί να μην έχουν την δυνατότητα να τις αποκτήσουν.
Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα ο γνωστός τότε γεωργοοικονομολόγος Μπουλγκάκοφ έλεγε ότι «δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σε συνθήκες υπερπληθυσμού πρέπει να θεωρηθεί ότι ορισμένο μέρος της φτώχειας οφείλεται στην απόλυτη φτώχεια, στην φτώχεια της παραγωγής». Με λίγα λόγια κατά την άποψη του η φτώχια οφείλεται στην χαμηλή παραγωγή τροφίμων. Συνεπώς η αντιμετώπιση της είναι κυρίως τεχνικό-τεχνολογικό ζήτημα. Η αντίληψη αυτή ήταν μια καθαρή συνηγορία υπερ των επικρατουσών κοινωνικοοικονομικών σχέσεων παραγωγής. Απάντηση στην άποψη αυτή έδωσε τότε ο Λένιν τονίζοντας ότι:
«Δεν μεγάλωσαν οι δυσκολίες για την παραγωγή προϊόντων διατροφής μα οι δυσκολίες για την απόκτησή τους από τους εργαζόμενους, και μεγάλωσαν γιατί η κεφαλαιοκρατική ανάπτυξη οδήγησε στην συγκέντρωση της αγροτικής οικονομίας στα χέρια των μεγάλων και μικρών κεφαλαιοκρατών…».
Ειδικά στη σημερινή εποχή έχει οξυνθεί η αντίφαση ανάμεσα στην παραγωγή τροφίμων και την ικανότητα απόκτησής τους. Η τεράστια επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος έχει οπωσδήποτε κάνει σχετικά ευκολότερη την παραγωγή τροφίμων όμως ταυτόχρονα η φτώχια και πείνα εξαπλώνονται ακόμα περισσότερο. Δεν έχει παρά να δει κάποιος την χώρα μας στην εποχή του μνημονίου όπου η δυσκολία απόκτησης τροφίμων αυξήθηκε κατακόρυφα ενώ η ικανότητα παραγωγής τροφίμων δεν άλλαξε ουσιαστικά.
Αν παρατηρήσει κάποιος προσεκτικά, θα δει ότι μετά έναν αιώνα η Monsanto επιστρατεύει τα ίδια επιχειρήματα με τον Μπουλγκάκοφ για να δικαιολογήσει την αναγκαιότητα των γενετικά μεταλλαγμένων.
Μάλιστα ο Λένιν, αναφερόμενος στους αστούς οικονομολόγους, έλεγε ότι πίσω από το εμπόριο δεν βλέπουν τις διαμορφούμενες ταξικές σχέσεις. Έτσι, αναφερόμενος στις εισαγωγές σιτηρών στη Δ. Ευρώπη, έλεγε:
«Οι επιστήμονές μας ξέχασαν μία λεπτομέρεια: ότι μείωση του αγροτικού πληθυσμού παρατηρείται σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες, τόσο στις σιτοπαραγωγούς όσο και σε εκείνες που εισάγουν σιτηρά».
Τα αναφέρουμε αυτά γιατί δυνάμεις ακόμα και στην Αριστερά ανάγουν σε κύριο πρόβλημα της αγροτικής παραγωγής το πρόβλημα των εισαγωγών λόγω «αποδιάρθρωσης του παραγωγικού ιστού».
Μια τέτοια άποψη υπονοεί ότι σωτηρία για τον μικροπαραγωγό και τους εργαζόμενους θα είναι η αύξηση της παραγωγής μέχρι την επίτευξη εξαγωγών σπρώχνοντας σε δεύτερη μοίρα το θέμα των σχέσεων παραγωγής. Όμως, και στην περίπτωση αυτή, η καπιταλιστική ανάπτυξη θα καταστρέψει πάλι γρήγορα τον μικροπαραγωγό και θα δυσκολέψει την απόκτηση τροφών για τον λαό. Μήπως αυτό το φαινόμενο δεν παρατηρείται στην Ινδία και τη Βραζιλία, που είναι κυρίως εξαγωγικές χώρες σε αγροτικά προϊόντα;
Επιπλέον μία τέτοια άποψη τείνει να υποστηρίξει τον λεγόμενο παραγωγικό ιστό ο οποίος έχει προκύψει από την προηγούμενη καπιταλιστική ανάπτυξη.
- Μήπως αυτός ο ιστός ικανοποιούσετις λαϊκές ανάγκες σε διατροφή και ένδυση ή πολύ περισσότερο αναπτύχθηκε με κριτήριο την κάλυψη αυτών των αναγκών;
- Την περίοδο που η χώρα μας καλλιεργούσε πολύ μεγαλύτερες εκτάσεις σε βαμβάκι και έκανε εξαγωγές είχε λυθείτο πρόβλημα της καλής και φτηνής ένδυσης του πληθυσμού της; Επιπλέον τέτοιες αντιλήψεις είναι εντελώς ανίκανεςνα απαντήσουν και να αντιμετωπίσουν την καπιταλιστική ανάπτυξη σε κλάδους της αγροτικής παραγωγής είτε σήμερα, την περίοδο της κρίσης, είτε στο μέλλον. Η τεράστια ανάπτυξη των ιχθυοκαλλιεργειών στην χώρα μας οδήγησε σε αύξηση της κατανάλωσης ψαριών για τους εργαζόμενους;
Η καταστροφή κλάδων της καπιταλιστικής οικονομίας είτε στην ανάπτυξη είτε στην κρίση δεν είναι καθόλου καινούργιο φαινόμενο: πρόκειται για μια αέναη διαδικασία. Το φαινόμενο αυτό στην αγροτική παραγωγή επιταχύνθηκε μετά τις συμφωνίες στον ΠΟΕ για φιλελευθεροποίηση του εμπορίου των γεωργικών προϊόντων και την δημιουργία της ενιαίας αγοράς στην Ε.Ε.
Το παράδειγμα της βραζιλιάνικης σόγιας, κατεξοχήν εξαγωγικού προιόντος, που παράγεται σε αγροκτήματα δεκάδων χιλιάδων στρεμμάτων κάτω από δουλοκτητικές σχέσεις ενώ το εμπόριό της το ελέγχουν πολυεθνικοί γίγαντες, είναι χαρακτηριστικό για το αν αντιμετωπίζεται η πείνα στην βραζιλία.
Το πρόβλημα σήμερα δεν είναι να υπερασπιστούμε κάποιον παλιό καλό παραγωγικό ιστό αλλά το πώς θα εξασφαλιστούν οι ανάγκες για υγιεινή και φτηνή διατροφή του λαού.
Σημείο κλειδί για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος είναι η ανάδειξη της ανάγκης κοινωνικοποιημένης παραγωγής στο σύνολο της οικονομίας και πρωταρχικά στον τομέα της διατροφής και της ένδυσης του λαού.
Η κοινωνικοποίηση αυτή θα διαμορφώσει και άλλον παραγωγικό ιστό, αφού πλέον οι ανάγκες της κοινωνίας θα καθορίζουν το τι, πώς και πόσο θα παράγεται. Δεν αρκεί να αλλάξει ο κτήτορας, αλλά πρέπει να μετασχηματίσουμε και το κτήμα…
Για την αναπαραγωγή: Παναγιώτης Καμινιώτης, γεωπόνος, μέλος της ΑΝΤΑΡΣΥΑ Καρδίτσας
